ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΒΟΤΑΝΑ

ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ 

 ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΒΟΤΑΝΑ  

Τα αρωματικά φυτά και τα βότανα είχαν μια ιδιαίτερη θέση σε  όλους τους αρχαίους λαούς. Πάντα θεωρήθηκαν σαν η έκφραση της γενναιοδωρίας της μητέρας Φύσης καθώς και η έκφραση της ομορφιάς. Και είναι γνωστό ότι, αν τα φυτά είναι παιδιά της Γης, είναι επίσης και παιδιά του Ουρανού, καθώς δέχονται επιδράσεις όχι μόνο από τον ήλιο αλλά και από τους πλανήτες. Έτσι, τα φυτά παίρνουν τις μορφές τους, ανάλογα με το στοιχείο (γη, νερό, αέρας, φωτιά) που επικρατεί σε καθένα από αυτά και ανάλογα με τις πλανητικές επιδράσεις που δέχονται. Λέγεται επίσης ότι τα λουλούδια είναι αστέρια που έπεσαν στη γη. Τα φυτά μάς προσφέρουν τροφή, οξυγόνο, άρωμα, ομορφιά και γενικότερα υγεία σε όλα τα επίπεδα. 

Οι θεραπευτικές ιδιότητές τους ήταν γνωστές από πολύ παλιά. Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης, είχε μιλήσει αρκετά για τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Με το ίδιο θέμα ασχολήθηκαν και ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης αργότερα. Αυτή η αναγνώριση της θεραπευτικής αξίας των φυτών δεν απαντάται μονάχα στην Ελλάδα. Οι Κινέζοι, οι Σουμέριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι αναγνώριζαν επίσης την αξία τους. 

Σημαντική ήταν και η συμβολή του Παράκελσου σ’ αυτό το θέμα. Αυτός ο μεγάλος αλχημιστής και γιατρός πρέσβευε τη χρήση του μεγάλου φαρμακείου της φύσης και υποστήριζε ότι η μορφή των φυτών είναι ενδεικτική των ασθενειών που θεραπεύουν .

Με το πέρασμα του χρόνου και την ανάπτυξη της επιστήμης, αυτές οι απόψεις ξεχάστηκαν ή περιφρονήθηκαν. Είναι γνωστό βέβαια ότι πολλά φάρμακα χρησιμοποιούν σαν πρώτη ύλη τα φυτά. Το ίδιο γίνεται με τα καλλυντικά και τα αρώματα. Στην εποχή μας, οι άνθρωποι αρχίζουν να ενδιαφέρονται ξανά για αυτά τα θέματα, στην προσπάθειά τους να ζήσουν πιο φυσικά. Έτσι, η βοτανοθεραπεία, η αρωματοθεραπεία ή η θεραπεία με τα ανθοϊάματα αρχίζουν να κερδίζουν ξανά έδαφος.

Αλλά, ακόμη κι αν κάποιες φορές περιφρονήθηκαν οι θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών, όμως ποτέ τα λουλούδια δε σταμάτησαν να συνοδεύουν τον άνθρωπο, από τις πιο καθημερινές μέχρι τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του. Όλοι αναγνωρίζουν ότι τα λουλούδια αποτελούν έκφραση της ομορφιάς και είναι ικανά να εκφράσουν ένα πλήθος συναισθημάτων.

Εμείς, σαν φιλόσοφοι, αγαπάμε τα φυτά και αναγνωρίζουμε πόσα πολλά μας προσφέρουν. Στην προσπάθειά μας να εναρμονιστούμε με τη φύση και να φτιάξουμε ένα χώρο όπου θα μπορούμε να συνεργαστούμε με τη γη και τον ουρανό, θέλουμε να μάθουμε κάποια πράγματα για τα φυτά, για να μπορούμε να τα φροντίσουμε όσο γίνεται πιο σωστά, για να τους δώσουμε ζωή, και αυτά με τη σειρά τους θα δώσουν σε εμάς. Γιατί τα φυτά αισθάνονται την έννοια της ευγνωμοσύνης και προσφέρουν γενναιόδωρα ό,τι έχουν σε όποιους τα αγαπούν και τα φροντίζουν.  

Η εργασία αυτή περιλαμβάνει κάποια φυτά που θεωρητικά, από κλιματολογική άποψη, μπορούμε να τα έχουμε στη δική μας γη. Κάποια από αυτά τα έχουμε ήδη φυτέψει και ξέρουμε ότι μεγαλώνουν καλά. Από κάποια μάλιστα, όπως η λεβάντα, έχουμε πάρει ήδη τα πρώτα δώρα. Περιλαμβάνει επίσης κάποια άλλα, όπως είναι ο ευκάλυπτος ή το γιασεμί, που θεωρητικά δεν κάνουν για τις εκεί κλιματολογικές συνθήκες, αλλά επειδή τα θεωρούμε σημαντικά, θα θέλαμε να δοκιμάσουμε. Με αστερίσκο σημειώνονται αυτά τα φυτά που υπάρχουν εκεί αυτοφυή.

ΑΓΙΟΚΛΗΜΑ: Αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 1,5-2 μέτρα περίπου. Αυτοφύεται σε θαμνότοπους και χέρσα ασβεστώδη μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες και παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1-1,20 επί 1,40-1,60 μ. Η περίοδος ανθοφορίας του είναι Ιούνιο-Αύγουστο. Τα άνθη του, που έχουν χρώμα κιτρινόασπρο και μυρίζουν πολύ έντονα, συλλέγονται όταν αρχίσουν να ανοίγουν, ενώ τα φύλλα σε όλη τη διάρκεια της βλάστησης. Είναι φυτό καλλωπιστικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

*ΑΓΡΙΑΔΑ: Πολυετές ζιζάνιο, ύψους 50 εκ. Δεν έχει άνθη. Φυτρώνει σε όλη την Ελλάδα μέσα στα χωράφια και τα περιβόλια. Ολόκληρο το φυτό μαζεύεται το καλοκαίρι. Είναι φαρμακευτικό φυτό.

*ΑΓΡΙΜΟΝΙΑ: Πολυετές φυτό, ύψους 20-80 εκ. και άνθη μικρά κίτρινα. Φυτρώνει σε υγρές τοποθεσίες, δάση, ορεινά χωριά, δασικούς δρόμους, σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Το μάζεμα του φυτού γίνεται το καλοκαίρι, όταν βγάζει τα άνθη του. Οι σπόροι μαζεύονται στο τέλος του καλοκαιριού. Είναι φυτό φαρμακευτικό.

 ΑΠΗΓΑΝΟΣ: Πολυετές φυτό, που φτάνει σε ύψος 20-80 εκ. Τα άνθη του έχουν κίτρινο χρώμα. Αυτοφύεται σε ξηρούς τόπους σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε παραθαλάσσιες και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια ασβεστούχα φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 50-60 εκ. Ανθίζει τους μήνες Ιούνιο-Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό φαρμακευτικό.

ΑΣΦΟΔΕΛΟΣ: Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 50-100 εκ. Τα άνθη του έχουν χρώμα χρυσοκίτρινο. Αυτοφύεται σε φτωχά και εγκαταλειμμένα μέρη σε όλη την Ελλάδα, όπου καταλαμβάνει μεγάλες εκτάσεις. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές και πεδινές προσήλιες περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτρια, ξηρικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται απευθείας στο χωράφι και με κονδύλους. Η σπορά και η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση, ενώ οι κόνδυλοι το φθινόπωρο. Είναι φυτό εδώδιμο, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΑΧΙΛΛΕΑ ή αγριαψιθιά: Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 20-80 εκ. Τα άνθη του είναι άσπρα. Αυτοφύεται σε βοσκότοπους, σε δάση και κατά μήκος των δρόμων, σε πολλά μέρη της χώρας μας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές ή ορεινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-80 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό.

ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ: Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 1-1,30 μ. Τα άνθη του είναι ρόδινα ή άσπρα. Αυτοφύεται σε αραιά δάση ή υγρές περιοχές της Θεσσαλίας και της Βόρειας Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 70-80 εκ. Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Οι ρίζες του συλλέγονται το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου, αν τα φυτά προέρχονται από παραφυάδες και τον επόμενο χρόνο, αν ο πολλαπλασιασμός έγινε με σπόρο. Είναι φυτό φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ: Μονοετές φυτό, ύψους 20-80 εκ. και άνθη άσπρα ή ασπροκόκκινα. Δεν αυτοφύεται αλλά μόνο καλλιεργείται. Ευδοκιμεί σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, ήπιο και βραχύ χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι και σε χωράφια μέσης σύστασης- πλούσια, ποτιστικά και στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο νωρίς την άνοιξη. Η μεταφύτευση γίνεται τον Απρίλιο-Μάιο σε αποστάσεις 30-40 επί 40-50 εκ. Ο σπόρος σπέρνεται και απευθείας στο χωράφι την ίδια εποχή. Ανθίζει Ιούνιο με Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση, 2-3 φορές το χρόνο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και εδώδιμο.

ΒΕΡΒΕΝΑ ή στραυρόχορτο: Πολυετής πόα, ύψους 40-80 εκ. και άνθη μικρά κυανά ή ιώδη. Αυτοφύεται σε χέρσα μέρη και κατά μήκος των δρόμων σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 70-80 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΒΙΝΚΑ: Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 40-50 εκ.  και έχει άνθη κυανά. Αυτοφύεται σε θαμνότοπους και σκιερά μέρη σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.  Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 70-80 εκ. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο. Τα φύλλα του συλλέγονται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό φαρμακευτικό και καλλωπιστικό.

ΒΙΟΛΑ ή πανσές: Μονοετές φυτό, ύψους 10-30 εκ. και άνθη κίτρινα, άσπρα ή ιώδη. Δεν αυτοφύεται στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε κήπους και πάρκα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο νωρίς το φθινόπωρο. Η μεταφύτευση γίνεται το χειμώνα ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από το Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό καλλωπιστικό και φαρμακευτικό.

ΒΟΡΑΓΟ: Μονοετές φυτό, που φτάνει σε ύψος 30-50 εκ. κι έχει άνθη κυανά. Αυτοφύεται σε πλούσια καλλιεργούμενα ή χέρσα χωράφια σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Η περίοδος ανθοφορίας του είναι από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Είναι φυτό φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΓΕΡΑΝΙ: Πολυετές φυτό, ύψους 60-80 εκ. και άνθη ροδόχρωμα. Δεν αυτοφύεται στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε πολλές περιοχές. Ευδοκιμεί σε θερμές νησιώτικες ή παραθαλάσσιες περιοχές και σε χωράφια μέσης γονιμότητας-πλούσια, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με μοσχεύματα. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 70-80 επί 80-90 εκ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση, δύο φορές το χρόνο. Είναι φυτό αρωματικό και καλλωπιστικό.

ΓΙΑΣΕΜΙ: Αειθαλής θάμνος με άσπρα άνθη. Ευδοκιμεί σε θερμές νησιώτικες ή παραθαλάσσιες περιοχές και σε χωράφια μέσης σύστασης, ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με μοσχεύματα. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1-1,5 επί 1,5-2 μ. Επίσης, πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες όταν οι βλαστοί έχουν μεγάλο μήκος. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη     συλλέγονται σε όλη τη διάρκεια της άνθησης τις πρωινές ώρες. Είναι φυτό αρωματικό, καλλωπιστικό και μελισσοτροφικό.

ΓΛΥΚΟΡΙΖΑ: Πολυετής πόα, με άνθη κυανά ή ιόχρωμα. Αυτοφύεται κυρίως σε μέρη με υγρασία. Ευδοκιμεί σε πεδινές περιοχές και σε χωράφια μέσης σύστασης, ξηρικά ή ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με τμήματα ριζών. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 60-80 επί 1-1,20 εκ. Ανθίζει τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Οι ρίζες του συλλέγονται μετά τον τρίτο ή τέταρτο χρόνο από τη φύτευση, με βαθιά οργώματα ή εργάτες, το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη. Είναι φυτό φαρμακευτικό και στην αυτοφυή μορφή του δυσεξόντοτο ζιζάνιο.

ΔΑΦΝΗ: Μικρό αειθαλές δέντρο, ύψους 3-5 μ. και άνθη άσπρα ή κιτρινοπράσινα. Καλλιεργείται σε πάρκα και κήπους. Ευδοκιμεί σε δροσερές παραθαλάσσιες περιοχές και σε χωράφια φτωχά, πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη ή το φθινόπωρο σε αποστάσεις 2-2,5 επί 3-4 μ. Ανθίζει Απρίλιο-Μάιο. Τα δαφνόφυλλα συλλέγονται Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟ: Μικρός αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 0,5-1,20 μ. και έχει άνθη ασπρογάλαζα. Αυτοφύεται σε μερικά μέρη της Ελλάδας και καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές ως καλλωπιστικό. Ευδοκιμεί σε δροσερές πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 0,80-1 επί 1-1,20. Η περίοδος ανθοφορίας του καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το χρόνο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, αρτυματικό και μελισσοτροφικό.

ΔΙΚΤΑΜΟΣ: Μικρό αειθαλές φρύγανο. Τα άνθη του είναι ανοιχτά ρόδινα. Αυτοφύεται μόνο στα βουνά της Κρήτης. Ευδοκιμεί σε δροσερές ημιορεινές και πεδινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει τους μήνες Μάιο-Ιούνιο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΕΥΚΑΛΥΠΤΟΣ; Αειθαλές δέντρο, ύψους πάνω από 10 μ. και άνθη ασπροπράσινα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ζεστό κλίμα και σε χωράφια φτωχά-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και λιγότερο με μοσχεύματα. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 4-6 μ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Οι κορυφές των βλαστών και τα φύλλα συλλέγονται από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΘΥΜΑΡΙ: Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 15-25 εκ. κι έχει άνθη μικρά ροδόχρωμα. Αυτοφύεται σε λιβάδια και χέρσα εδάφη της Βόρειας Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο και την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΙΡΙΔΑ: Πολυετές φυτό, που φτάνει σε ύψος 60-80 εκ. κι έχει άνθη μεγάλα κυανοϊώδη. Αυτοφύεται σε πετρώδεις κυρίως νησιώτικες περιοχές, ενώ καλλιεργείται στους κήπους σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο αλλά κυρίως με ριζώματα. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 60-70 επί 70-80 εκ. Ανθίζει κατά τους μήνες Μάιο-Ιούνιο. Τα άνθη του συλλέγονται όταν ανοίξουν, ενώ τα ριζώματα την άνοιξη ή το φθινόπωρο, από φυτά ηλικίας τουλάχιστον 2-3 χρόνων. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και καλλωπιστικό.

ΚΑΛΕΝΤΟΥΛΑ: Φυτό μονοετές ή διετές, ύψους 20-60 εκ. και άνθη κίτρινα ή πορτοκαλόχρωμα. Δεν αυτοφύεται αλλά καλλιεργείται ως καλλωπιστικό στους κήπους σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο κλίμα και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη συλλέγονται λίγο πριν από το άνοιγμά τους. Είναι φυτό φαρμακευτικό και καλλωπιστικό.

ΚΕΝΤΡΑΝΘΟΣ ο ερυθρός, βαλεριάνα: Φυτό πολυετές, που φτάνει σε ύψος 30-80 εκ. κι έχει άνθη κόκκινα ή άσπρα. Αυτοφύεται σε βραχώδη μέρη και σε ερείπια κτισμάτων σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 50-60 εκ. Ανθίζει στο διάστημα από Απρίλιο μέχρι Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και καλλωπιστικό.

ΚΟΡΙΑΝΔΡΟΣ: Μονοετές φυτό, ύψους 40-70 εκ. και άνθη άσπρα ή ροδόχρωμα.  Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται απευθείας στο χωράφι κυρίως το φθινόπωρο, αλλά και την άνοιξη στα «πεταχτά» ή σε γραμμές που απέχουν 40-50 εκ. Ανθίζει Ιούνιο με Ιούλιο. Οι καρποί συλλέγονται όταν παίρνουν ανοιχτό καστανό χρώμα. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και αρτυματικό.

ΚΡΙΝΟΣ: Πολυετές φυτό, ύψους 0,70-1 μ., και άνθη άσπρα. Δεν αυτοφύεται, αλλά καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε γλάστρες και κήπους. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια πλούσια, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με βολβούς που φυτεύονται Αύγουστο- Σεπτέμβριο σε αποστάσεις 25-30 επί 35-40 εκ. Οι μεγάλοι βολβοί δίνουν άνθη τον ίδιο χρόνο της φύτευσης, ενώ οι μικροί τον επόμενο. Ανθίζει Μάιο με Ιούλιο. Τα άνθη συλλέγονται λίγο πριν ανοίξουν τις πρωινές ώρες, ενώ οι βολβοί το φθινόπωρο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, καλλωπιστικό και μελισσοτροφικό.

ΚΡΟΚΟΣ ή σαφράν: Είναι πολυετές φυτό, που φτάνει σε ύψος 15-20 εκ. κι έχει άνθη ιώδη. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια αμμουδερά, λίγο ασβεστούχα, ξηρικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με βολβούς που φυτεύονται Μάιο-Ιούνιο σε αποστάσεις 10-15 επί 20-25 εκ. Ανθίζει τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο. Τα άνθη του συλλέγονται σε πλήρη άνθηση, τις πρωινές ώρες. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, βαφικό και αρτυματικό.

ΛΕΒΑΝΤΑ: Υπάρχει η γνήσια λεβάντα και η λεβάντα στοιχάς. Από τη διασταύρωση αυτών των δύο προέρχεται η λεβάντα υβρίδιο, που είναι αυτή που έχουμε φυτέψει κι εμείς. Η λεβάντα υβρίδιο είναι μικρός αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 30-80 εκ. κι έχει άνθη σκούρα κυανά ή κυανότεφρα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές με υψόμετρο 400-700 μ. και σε χωράφια ασβεστούχα, μάλλον φτωχά, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1-1,20 επί 1,50-1,80 μ. Ανθίζει τον Ιούλιο. Οι ανθοφόροι βλαστοί συλλέγονται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και καλλωπιστικό.

ΛΕΒΑΝΤΙΝΗ: Αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 20-50 εκ. κι έχει άνθη κίτρινα. Δεν αυτοφύεται στη χώρα μας αλλά καλλιεργείται για περιχειλώματα (μπορντούρες) σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας-πλούσια, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και κυρίως με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 60-70 εκ. Ανθίζει τους μήνες Μάιο-Ιούλιο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και καλλωπιστικό.

ΛΟΥΪΖΑ: Φυλλοβόλος θάμνος με μικρά άσπρα άνθη. Χρειάζεται χώμα καλό, διαπερατό και δροσερό. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα που παίρνονται το φθινόπωρο, τα οποία είναι καλύτερο να στρωματώνονται σε άμμο για να ριζώσουν και μετά να φυτευτούν στον οριστικό τόπο. Ανθίζει το καλοκαίρι μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου. Τα φύλλα, ο βλαστός και τα άνθη μαζεύονται το καλοκαίρι. Είναι φυτό φαρμακευτικό και αρωματικό.

*ΛΥΘΡΟ ή σαλικάρια: Φυτό ύψους 1,5 μ. περίπου με άνθη που έχουν χρώμα βιολετί σκούρο ή ανοιχτό. Το βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα κοντά σε ρυάκια, σε χαντάκια δρόμου και δίπλα σε ποτάμια. Το μαζεύουμε το καλοκαίρι, όταν το φυτό έχει ανθίσει. Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.

ΜΑΪΝΤΑΝΟΣ: Διετής πόα, ύψους 40-80 εκ. και άνθη πρασινοκίτρινα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο ή απευθείας στο χωράφι. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται όλο το χρόνο, ενώ οι ρίζες το φθινόπωρο και οι καρποί όταν ωριμάσουν καλά. Είναι φυτό εδώδιμο, αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΜΑΡΑΘΟΣ: Μονοετές, διετές ή πολυετές φυτό, ύψους 1-1,5 μ. και άνθη μικρά κίτρινα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές με ήπιο κλίμα και σε χωράφια φτωχά-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται το Φεβρουάριο ή Μάρτιο απευθείας στο χωράφι σε γραμμές που απέχουν 40-60 εκ. Ανθίζει Ιούνιο με Ιούλιο. Οι καρποί συλλέγονται όταν ωριμάσουν και πάρουν χρώμα γκριζοπράσινο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, αρτυματικό και μελισσοτροφικό.

ΜΑΤΘΙΟΛΑ ή βιόλα: Είναι διετές ή πολυετές φυτό, ύψους 30-80 εκ. και άνθη κόκκινα, ιώδη ή άσπρα. Αυτοφύεται σε ερείπια και σε πετρώδη μέρη κυρίως σε παραλιακές περιοχές της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε δροσερές παραλιακές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο σε αποστάσεις 40-50 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από το Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούλιο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό.

ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΑ: Είναι πολυετές φυτό, ύψους 20-40 εκ. και με άνθη μικρά ασπροπράσινα. Καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε γλάστρες και κήπους σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές με ήπιο κλίμα και σε χωράφια πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 40-50 εκ. Ανθοφορεί τους μήνες Ιούνιο-Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται στην αρχή της άνθησης, δύο φορές το χρόνο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, αρτυματικό και μελισσοτροφικό.

ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ ή μελισσοβότανο ή κιτροβάλσαμο: Πολυετής πόα, ύψους 40-80 εκ. και άνθη άσπρα ή ροδίζοντα. Αυτοφύεται σε δασώδη και χέρσα μέρη σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές και πεδινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο, με παραφυάδες και με μοσχεύματα. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει στο διάστημα Ιουνίου-Αυγούστου. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση, δύο φορές το χρόνο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και θαυμάσιο μελισσοτροφικό.

ΜΕΝΤΑ: Υπάρχουν διάφορα είδη μέντας: η μακρόφυλλη, η πιπερώδης, η πουλέγιος (φλισκούνι), η στρογγυλόφυλλη (αγριοδυόσμος). Είναι πολυετές φυτό. Το ύψος της, ανάλογα με το είδος, φτάνει από 40 έως 90 εκ. Επίσης, ανάλογα με το είδος, τα άνθη της έχουν χρώμα, άσπρο, ρόδινο ή ιώδες. Ευδοκιμεί σε πεδινές κυρίως περιοχές, με εξαίρεση το φλισκούνι που ευδοκιμεί και σε ημιορεινές περιοχές, και σε χωράφια φτωχά-πλούσια, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με ριζώματα ή παραφυάδες που φυτεύονται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αυλάκια που απέχουν μεταξύ τους 60-70 εκ. Ανάλογα με το είδος, ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Οκτώβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΜΗΚΩΝ, παπαρούνα: Μονοετές φυτό, με ύψος 30-60 εκ. και άνθη κόκκινα μεγάλα. Αυτοφύεται σε καλλιεργημένα και ακαλλιέργητα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές και πεδινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Η μεταφύτευση γίνεται νωρίς την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ο σπόρος μπορεί να σπαρεί και απευθείας στο χωράφι, αν αραιωθεί με αμμόχωμα. Ανθίζει στο διάστημα από Απρίλιο μέχρι Αύγουστο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα, ως εδώδιμο, πριν την άνθηση και ως φαρμακευτικό σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό εδώδιμο, ζιζάνιο, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΜΙΚΡΟΜΕΡΙΑ, άγριο τσάι, τραγορίγανη: Είναι πολυετές φυτό, ύψους 10-15 εκ. και άνθη κοκκινοϊώδη. Αυτοφύεται σε ξηρά και άγονα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια ξηρικά, φτωχά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει στο διάστημα Ιουνίου-Ιουλίου. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΜΟΛΟΧΑ, αγριομολόχα: Πολυετές φυτό, ύψους 60-100 εκ. και άνθη κοκκινωπά μεγάλα. Αυτοφύεται σε καλλιεργούμενα και χέρσα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέσης γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση για φαρμακευτικούς λόγους, ενώ τα φύλλα, όταν είναι τρυφερά, ως εδώδιμα. Είναι φυτό φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και εδώδιμο.

ΟΙΝΟΘΗΡΑ: Διετής πόα, ύψους 0,60-1,20 μ. και άνθη κίτρινα. Αυτοφύεται σε αμμώδεις και πετρώδεις τοποθεσίες σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται απευθείας στο χωράφι την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση και η ρίζα το φθινόπωρο. Είναι φυτό φαρμακευτικό, καλλωπιστικό και μελισσοτροφικό.

   *ΟΝΩΝΙΔΑ: Μικρός θάμνος, ύψους 25-60 εκ. και άνθη ροδίζοντα. Αυτοφύεται σε βοσκότοπους και χέρσα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά και ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση, ενώ οι ρίζες την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Είναι φυτό φαρμακευτικό και ζιζάνιο.

  *ΠΕΝΤΑΝΕΥΡΟ: Πολυετές φυτό, ύψους 10-15 εκ. και άνθη μικρά σταχτιά. Αυτοφύεται σε χέρσα ή καλλιεργημένα υγρά μέρη και λιβάδια σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται από Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Τα φύλλα συλλέγονται στη διάρκεια της άνθησης. Είναι φυτό φαρμακευτικό, καλλωπιστικό και δηλητηριώδες.

ΠΥΡΑΚΑΝΘΟΣ: Θάμνος ύψους 2-4 μ. με άνθη λευκά και καρπούς κόκκινους. Ανθίζει Απρίλιο-Μάιο και καρποφορεί το χειμώνα. Φυτεύεται σε απόσταση 1,50-2,50 μ. και για φράχτες 1-1,50 μ. Είναι φυτό καλλωπιστικό.

ΡΑΔΙΚΙ: Πολυετής πόα, ύψους 80-100 εκ και άνθη κυανά. Αυτοφύεται σε χέρσα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο ή απευθείας στο χωράφι και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Τα φύλλα συλλέγονται σε όλη τη βλαστική περίοδο και οι ρίζες το φθινόπωρο. Είναι φυτό εδώδιμο, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΡΙΓΑΝΗ: Πολυετής πόα, με ύψος 30-80 εκ. και άνθη άσπρα. Αυτοφύεται σε θαμνώδη και χέρσα μέρη σε όλη την Ελλάδα και καλλιεργείται σε μικρή έκταση. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια ασβεστούχα, φτωχά-πλούσια, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, αρτυματικό και μελισσοτροφικό.

*ΣΑΜΠΟΥΚΟΣ ή φροξυλάνθη: Φυλλοβόλος θάμνος με μικρά λευκά άνθη. Υπάρχει αυτοφυής και καλλιεργημένος σχεδόν παντού, ιδιαίτερα στα ορεινά χωριά του νότου και στα πεδινά του βορρά. Τα φύλλα μαζεύονται όλο το καλοκαίρι, ενώ τα άνθη στις αρχές του καλοκαιριού. Είναι φαρμακευτικό φυτό.

ΣΑΛΒΙΑ ή φασκομηλιά ή αλισφακιά: Υπάρχουν διάφορα είδη: η ερυδρανθής, η λιβαδική, η μηλοφόρος, η τρίλοβη και η φαρμακευτική. Στις δύο πρώτες περιπτώσεις πρόκειται για πολυετή πόα, ενώ στις τρεις τελευταίες για μικρό αειθαλή θάμνο. Ανάλογα με το είδος, έχει ύψος από 30 μέχρι 100 εκ. Τα άνθη πάλι, ανάλογα με το είδος, μπορεί να είναι ασπροκόκκινα, κυανοϊώδη, κοκκινοϊώδη ή ιώδη. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια ασβεστούχα, μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται στο σπορείο ή απευθείας στο χωράφι, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η σπορά και η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 60-80 εκ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται από Μάιο μέχρι Σεπτέμβριο. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΣΕΛΙΝΟ: Διετής πόα, ύψους 30-80 εκ. και άνθη μικρά άσπρα. Αυτοφύεται σε έλη και αλμυρά εδάφη σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, ενώ καλλιεργείται σχεδόν παντού. Ευδοκιμεί σε πεδινές περιοχές και σε χωράφια μέτρια-πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο ή απευθείας στο χωράφι. Η σπορά ή η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη ή το φθινόπωρο σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Ως εδώδιμο συλλέγεται το υπέργειο τμήμα όλο το χρόνο, ενώ τα σπέρματα όταν ωριμάσουν καλά. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, εδώδιμο και μελισσοτροφικό.

ΣΙΝΑΠΙ: Μονοετές φυτό, ύψους 40-100 εκ. και άνθη κίτρινα. Ευδοκιμεί σε πεδινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται απευθείας στο χωράφι το Νοέμβριο-Φεβρουάριο σε γραμμές που απέχουν 50-60 εκ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Τα σπέρματα, από τα οποία παρασκευάζεται η μουστάρδα, συλλέγονται όταν ξηραθούν καλά και πάρουν το κίτρινο χρώμα. Είναι φυτό εδώδιμο, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΣΚΟΡΔΟ: Το ύψος του φτάνει τα 60 εκ. Τα άνθη του έχουν χρώμα άσπρο ή μοβ. Φυτρώνει σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Αγαπάει τα σχετικά ξερά και ηλιόλουστα σημεία και τα καλά αλλά όχι υπερβολικά καλλιεργημένα εδάφη. Πολλαπλασιάζεται με βολβούς. Φυτεύουμε τις σκελίδες με την κορυφή προς τα πάνω και σε βάθος 5 εκ. Πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση 20-25 εκ. η μια από την άλλη, με 30 εκ. ανάμεσα στις σειρές. Πρέπει να φυτεύεται προς το τέλος του φθινοπώρου, ώστε να είναι έτοιμη η σοδειά στις αρχές του επόμενου χρόνου. Μπορεί να φυτευτεί και την άνοιξη για μια  σοδειά πιο αργά μέσα στο χρόνο. Μπορούμε να το φυτέψουμε μόνο του, αλλά είναι καλύτερα να το φυτέψουμε μαζί με άλλα φυτά. Καθώς το φυτό ωριμάζει, το κοτσάνι, τα φύλλα και οι ρίζες εξασθενούν και τότε είναι έτοιμο να κοπεί. Αυτό πρέπει να γίνεται όταν ο καιρός είναι καλός. Το σκόρδο έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες.

ΣΠΑΡΤΟ: Μεγάλος θάμνος, ύψους 2-5 μ., με άνθη κίτρινα. Αυτοφύεται σε δασώδη μέρη, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ενώ καλλιεργείται ως καλλωπιστικό στους κήπους και στα πρανή των δρόμων. Ευδοκιμεί σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και σε χωράφια ασβεστούχα, φτωχά-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1-1,20 επί 1,20-1,50 μ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Τα άνθη του συλλέγονται τις πρωινές ώρες. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και κλωστικό.

*ΣΠΛΩΝΟΣ ή φλώμος: Φυτό μεγάλο, πολυετές ή διετές, ύψους 1-2 μ. και άνθη μεγάλα κίτρινα. Ολόκληρο το φυτό μαζεύεται την άνοιξη, λίγο πριν ανθίσει, ενώ τα άνθη μόνο την άνοιξη ή το καλοκαίρι. Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.

*ΣΤΑΥΡΑΓΚΑΘΟ ή αχινάγκαθο: Φυτό πολυετές. Φυτρώνει σε μέρη πεδινά, χέρσα χωράφια και λόφους στη νότια Ελλάδα. Το μαζεύουμε την άνοιξη, όταν βγάζει το βλαστό του. Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.

ΣΥΡΙΓΓΑ ή πασχαλιά: Θάμνος ή δέντρο φυλλοβόλο, ύψους 1-6 μ., με άνθη μπλε, ιώδη ή άσπρα. Καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε κήπους και πάρκα σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές, αλλά και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια κυρίως ποτιστικά, μέτριας γονιμότητας-πλούσια. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 2 επί 3 μ. Ανθίζει τους μήνες Απρίλιο, Μάιο. Τα άνθη συλλέγονται όταν ανοίξουν. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και καλλωπιστικό.

ΤΑΝΑΚΗΤΟ ή αθανασία: Πολυετής πόα, ύψους 60-120 εκ., με άνθη κίτρινα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια ξηρικά υγρά ή ποτιστικά μέτριας γονιμότητας. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 50-60 επί 70-80 εκ. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

*ΤΕΥΚΡΙΟ ή αμάραντο ή στομαχοβότανο: Πολυετές φυτό, ύψους 10-30 εκ., με άνθη άσπρα. Αυτοφύεται σε άγονα ή πετρώδη μέρη σε όλη την Ελλάδα.  Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΤΙΛΙΟ ή φλαμουριά ή σφεντάμι: Είναι φυλλοβόλο δέντρο, ύψους 15-25 μ., με άνθη κιτρινόασπρα. Αυτοφύεται σε δάση κοντά σε υγρά μέρη, κυρίως στη βόρεια Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές και πεδινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας-πλούσια, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο αμέσως μετά τη συλλογή του, με παραφυάδες και με φυτά που αναπτύσσονται κάτω από μεγάλα δέντρα. Η φύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 6-8 μ. Ανθίζει τους μήνες Ιούνιο-Ιούλιο. Τα άνθη μαζί ή χωρίς τα παράνθια φύλλα συλλέγονται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ: Φυλλοβόλος θάμνος, ύψους 1-2 μ., με άνθη ρόδινα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέσης σύστασης-πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις περίπου 1,20 επί 2 μ. Ανθίζει Απρίλιο με Μάιο. Τα τριαντάφυλλα συλλέγονται λίγο πριν ανοίξουν τις πρωινές ώρες. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

ΤΣΑΙ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ: Πολυετής πόα, με άνθη έντονα κίτρινα. Αυτοφύεται σε βραχώδη μέρη και σε υψόμετρο πάνω από 1000 μ. Ευδοκιμεί σε ορεινές περιοχές και σε χωράφια ασβεστούχα, πετρώδη, μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 50-60 εκ. Ανθίζει τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

*ΥΠΕΡΙΚΟ ή βάλσαμο: Πολυετής πόα, ύψους 30-40 εκ. και άνθη κιτρινόχρυσα. Αυτοφύεται σε χέρσα και καλλιεργημένα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπορ που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό φαρμακευτικό.

ΥΣΣΩΠΟΣ: Πολυετές φυτό, ύψους 40-60 εκ. και άνθη μπλε, ιώδη ή ροζ. Δεν αυτοφύεται στη χώρα μας αλλά καλλιεργείται μόνο για πειραματικούς σκοπούς και σε γλάστρες. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια ασβεστούχα, μέτριας γονιμότητας-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-80 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό φαρμακευτικό, αρωματικό, αρτυματικό και μελισσοτροφικό.

ΦΙΛΑΔΕΛΦΟΣ: Φυλλοβόλος θάμνος, ύψους 1-3 μ. και άνθη άσπρα ή ασπροκίτρινα. Καλλιεργείται σε κήπους και σε πάρκα σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέσης γονιμότητας, ποτιστικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1,5 επί 2 μ. Ανθίζει Μάιο με Ιούνιο. Τα άνθη συλλέγονται όταν ανοίξουν. Είναι φυτό αρωματικό και καλλωπιστικό.

*ΧΑΜΟΛΕΥΚΑ: Φυτό με ρίζωμα πολυετές, ύψους 10-20 εκ. και άνθη μικρά κίτρινα σαν μαργαρίτες. Φυτρώνει σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα σε τοποθεσίες ορεινές. Προτιμάει τα υγρά αλλά και ηλιόλουστα μέρη. Ανθίζει νωρίς την άνοιξη. Μαζεύουμε τα άνθη του στο τέλος του χειμώνα ή τα φύλλα αργότερα. Είναι φυτό φαρμακευτικό.

ΧΑΜΟΜΗΛΙ: Μονοετές φυτό, ύψους 10-35 εκ. και άνθη ασπροκίτρινα. Αυτοφύεται σε χέρσα και καλλιεργημένα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο κλίμα και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται απευθείας στο χωράφι στα πεταχτά ή σε γραμμές που απέχουν 40-50 εκ. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Τα άνθη συλλέγονται όταν ανοίξουν καλά. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.

*ΧΡΥΣΟΧΟΡΤΟ: Πολυετής πόα χωρίς βλαστό και άνθη. Έχει φύλλα στενόμακρα και ύψος 10-15 εκ. Αυτοφύεται σε βράχους και ερείπια κτισμάτων σε όλη την Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε πετρώδεις ή βραχώδεις τοποθεσίες από τα χαμηλά μέχρι τα υποαλπικά υψόμετρα. Πολλαπλασιάζεται με σπόρια που στην αυτοφυή κατάσταση διασκορπίζονται μόνα τους και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Είναι φυτό φαρμακευτικό.

M.X.